Elke respectabele Nederlander geeft geld aan ‘goede doelen’. Mijn goede doel is dit jaar de onafhankelijke pers. Word abonnee, word vriend of donateur, van welke op onderzoeksjournalistiek gerichte club ook.
De Russische overheid heeft een uitgekiende communicatiestrategie, ze heeft er ook al jaren ervaring mee en in Rusland werkt het prima. De meeste Russen weten over de dingen die in de wereld gebeuren vooral dat ze het niet weten. Als er iets gebeurt waar Rusland bij betrokken is, dan worden er bij voorkeur verschillende verhalen over naar buiten gebracht. Het zou zus kunnen zijn, maar het zou ook zo kunnen zijn. De bedoeling is vooral: twijfel zaaien en dat lukt uitstekend.
Internet heeft het mogelijk gemaakt om deze strategie ook in andere delen van de wereld in te zetten en ook dat lukt wonderwel. Veel van de uiterst rechtse pers, in de VS, maar ook in Europa, gedragen zich als nuttige idioten of nuttige handlangers, het verschil is moeilijk te zien. Er zijn industrieel ingerichte leugenfabrieken opgezet, de leugens die ze uitzenden worden ontzenuwd, fact checker is een respectabel beroep geworden, dan gaat de aandacht weer naar de volgende leugen. Het is een treurig spel van bewering en tegenbewering geworden. Onomstotelijke feiten worden tot ‘meningen’ of nepnieuws verklaard en de verifieerbare onzin tot andere ‘meningen’ die ‘te weinig aandacht in de media krijgen’. Die heten dan ‘ongehoord’.
In de VS is Trump natuurlijk de liar in chief, het is bij hem geen koele, maar pathologische berekening. Maar het effect van leugenfabrieken als Breitbart, Infowars en Foxnews op de meningenstrijd in de VS is al merkbaar aanwezig en Facebook is een gewillig en faciliterend kanaal. No one believes anything, stelt de New York Times in een karakteristiek van de politieke stemming onder de bevolking vast.
Anders dan in Rusland is er in West-Europa en de VS nog een onafhankelijke pers die een redelijk bereik heeft. En juist daar ligt mijn grootste zorg. Hoe lang nog? Ook een organisatie met een toch respectabele journalistieke reputatie als de NOS denkt inmiddels, dat het een goed idee is om zin en onzin als gelijkwaardige meningen naast elkaar te zetten.
Dat is het niet. Het is een beter idee om op zoek te gaan naar de feiten, deze te analyseren, erover te discussiëren, erover te twisten wat de waarheid achter de feiten is. Maar het uitgangspunt is een gezamenlijke zoektocht naar wat er in de wereld aan de hand. Die zoektocht is met leugens niet gediend. Wel met een vrije pers.