Maria Bordihn, The falcon of Palermo. Grove Press, 2006
25/09/2019
Dit is een historische roman over Frederik II, koning van Sicilië, kleinzoon van de beroemde Barbarossa. Deze Frederik groeit op Sicilië op en wordt al jong koning wegens de dood van zijn vader. Na een periode van regentschap, eerst uitgeoefend door zijn moeder, vervolgens na haar overlijden door een raad van regenten, krijgt hij al heel jong de werkelijke koningsmacht. Hij is dan veertien jaar oud.
Sicilië is van de paus, of in ieder geval, de koning van Sicilië is vazal van de paus, en als zodanig deel van het Heilige Rooms Rijk, wat verder vooral in Duitsland ligt. De keurvorsten hebben ruzie met keizer Otto, zetten hem af en hij begint een oorlog. Genoemde keurvorsten kiezen Frederik als keizer, jong en lekker ver weg, dus daar zullen ze geen last van hebben, en dit is de historische context die dit tot een heel interessant boek maakt.
Maar minstens zo interessant is de persoon van Frederik zelf. De bijnaam van de historische Frederik II is ‘Stupor mundi’, wegens zijn grote wetenschappelijke belangstelling, zijn belezenheid en talenkennis en zijn politieke behendigheid. Want de Duitse keurvorsten hebben goed gemerkt wie ze als keizer gekozen hadden.
Op Sicilië was er een je zou kunnen zeggen ‘. Andalusische’ cultuur waarin christenen, joden en moslims goed kunnen samenleven. In de roman is Frederiks beste vriend een Saraceen, zoals de aanduiding van de islamitische Arabische deel van de bevolking van Sicilië is. Fredrik spreekt vloeiend Arabisch, ook Latijn en Italiaans, en later leert hij Duits en nog twee talen, gezien zijn huwelijken wellicht Spaans en Engels. Hij is heel belezen en meer met politiek dan met godsdienst bezig. Of beter: voor hem heeft de politiek het primaat en is hij tolerant in godsdienstig opzicht. Maar dat vindt de paus natuurlijk niet in orde en hij is afhankelijk van de paus. Die moet hem kronen als keizer, want het is tenslotte het Heilige Roomse Rijk, en hij is ook vazal. Hij is tegen de wereldlijke macht van de kerk, maar dat is in die tijd een zo goed als een ketterse bewering. Dus het is veel en langgerekt onderhandelen steeds.
De persoon Frederik is in het boek sympathiek neergezet. Ook zijn persoonlijke missie om orde en recht in het Rijk tot stand te brengen is overtuigend neergezet. Afgezien van zijn opvattingen over politiek en godsdienst is hij wel een kind van zijn tijd, en misschien was hij ook hierin niet de enige gezagsdrager. Zijn makkelijke omgang met moslims en goede kennis van het Arabisch komt me uit het middeleeuwse Andalusië heel bekend voor, en Sicilië – dat in die tijd als koninkrijk heel Zuid-Italië omvatte – is voor mij weer een stuk interessanter geworden. En zoals steeds met boeken uit deze tijd: de paapse kerk werd weer een stuk lelijker. De religieuze oppas die de paus hem stuurt, aartsbisschop van Palermo, is overigens een heel sympathieke figuur in dit verhaal. Deze blijft Frederik zijn hele leven trouw, en speelt een belangrijke rol bij de eeuwige onderhandelingen met de pausen (er worden in Frederiks lange regeerperiode veel pausen versleten).
Waarom Frederik zoveel te bevechten heeft tegen de Italiaanse steden, Venetië en Bologna voorop, dat is me niet zo duidelijk, behalve dat ze de Alpenpassen naar Duitsland kunnen blokkeren en dat ze Duitse en Italiaanse belangen tegen elkaar uit proberen te spelen. Dat is voor een keizer die er één rijk van wil maken natuurlijk niet aanvaardbaar, maar enig begrip voor wat die steden als stadstaten zelf willen ben ik niet tegengekomen.
In zijn Duitse periodes doet hij er veel aan enige samenhang in het Duitse rijk te brengen, o.a. door een groot wetgevingsproject, en in Sicilië probeert hij een centraal staatsapparaat op te bouwen. Ondertussen schrijft hij ook, met name het zeer goed gerechercheerde boek over valken en de valkenjacht is bekend.
Hij heeft meerdere liefdes. Ten eerste Constance van Aragon, 30 jaar oud, waarmee hij trouwt als hij 15 is. Het is gewoon een gearrangeerd huwelijk, om dynastieke redenen, maar het wordt een echte en wederzijds hechte verbintenis. Ze krijgen ook nog samen een kind, Henry in deze Engelse vertaling, maar daar blijft het bij. Arme Henry, een moederskindje dat al vroeg zijn moeder verliest, als enige erfgenaam zo spoedig mogelijk tot keurvorst (van Schwaben, maar wat doet het er toe) benoemd moet worden om hem later als keizer op te kunnen volgen, en om deze reden naar Duitsland wordt gehaald, waar Frederik inmiddels al een paar jaar bezig is enige samenhang in dat rijk te brengen. Constance is intussen regentes voor Henry als koning van Sicilië. En ze doet dat naar ieders tevredenheid.
Maar ze sterft. Frederik is gebroken. Hij laat Henry, in wiens karakter hij overigens geen cent vertrouwen heeft, in Duitsland achter, met een regent, om zijn koningschap over Sicilië veilig te stellen, en daarmee de opvolging van de keizerstitel voor hemzelf. Hij, Frederik, heeft in zijn Duitse jaren trouwens een maîtresse, dit allemaal openbaar, Constance weet ervan, hij krijgt er ook kinderen mee en die komen aan het hof. Van deze kinderen heeft vooral Conrad zijn hart gestolen. De betreffende vrouw echter wordt verstoten zodra ze erop uit is keizerin te worden. Dat is niet de bedoeling. Als maîtresse moet je wel je plaats kennen.
Als hij eenmaal keizer is, moet hij ook een kruistocht houden, dat was een van de uit te ruilen onderhandelingen met de paus. Hij trouwt ook nog met een dochter van de koning van Jeruzalem, ook een paapse vazal, dit huwelijk is bedoeld om hem tot koning van Jeruzalem maken en dat is voor de kruistocht heel handig. Hij leidt de Zesde Kruistocht, die waar het minst gevochten is en het meest gewonnen, via onderhandelingen met de Egyptische sultan. Het resultaat was, dat Jeruzalem, Bethlehem en Nazareth in 1229 weer in het bezit van de christenen kwamen; de Tempelberg bleef in de handen van de moslims.
Veel christenen gingen niet akkoord met het diplomatiek succes van Frederik II en lagen al langer met de keizer overhoop. Maar toen een pauselijk leger zijn grondgebied in Sicilië aanviel, keerde Frederik snel terug en zo werd een openlijke oorlog met de kruisvaardersstaten voorkomen. Ondanks de verdeeldheid waren deze overigens door het diplomatiek succes van Frederik weer bijna zo groot als op het toppunt van hun macht in 1150.
Frederik heeft nog meerdere huwelijken, maar in de roman gaat het vooral om een langdurige verhouding met Bianca van Lancia, zijn tweede grote liefde na Constance. Deze echter kan het toch niet verdragen, dat hij steeds een échte vrouw moet hebben en ze maakt het uit. Ze hebben dan trouwens al wel een paar kinderen. Ze maakt het uit als die kinderen groot genoeg zijn en ze gaat het klooster in. Hij is wederom gebroken.
Uiteindelijk regelt hij dispensatie voor haar van haar geloften en haalt haar op en trouwt met haar onder een bijzonder contract, d.w.z. dat ze geen enkele rol in de opvolging en erfenis speelt. Daar is een formule voor kennelijk. Ze leven nog kort en gelukkig, want ze wordt ziek en sterft.
Frederik sterft niet lang daarna ook, 55 jaar oud, naar het gerucht gaat vergiftigd door de paus.
Ik vond het een heel onderhoudend en interessant boek. Ze heeft nog een historische roman geschreven, over een 14e -eeuwse Italiaanse stadsheerseres. Dat is dan weer alleen in het Duits vertaald. Ze schrijft Spaans en dat beheers ik nog niet.