Erik Larson, In the garden of the beasts.
Het doel van het boek is om via twee personen, de nieuwe geheel onervaren VS-ambassadeur Dodd, die in de herfst van 1932 op zijn post begint, en zijn dochter, die meekomt en een geheel eigen, geheel ander leven leidt, voelbaar te maken hoe de concrete vestiging van het fascistisch regime zich in Berlijn ervaren werd door direct betrokkenen. Achteraf weten we het allemaal wat voor regime het was, maar hoe kwam het binnen bij de mensen die erin zaten?
De ambassadeur Dodd, een professor geschiedenis en een vriendelijke, sympathieke man komt me niet over als geschikt voor de job van ambassadeur. De diplomatieke traditie in de Verenigde Staten in die tijd is, dat ambassadeurs rijke mensen zijn die vanuit hun eigen vermogen grote feesten en partijen geven en vooral veel netwerken, lange telegrammen naar buitenlandse zaken sturen over wat ze zo horen enzovoort.
Dodd echter is niet rijk, heeft geen vermogen, houdt niet van luxe en vindt dat hij alle onkosten die met zijn werk gepaard gaan van zijn salaris moet kunnen betalen. Dus de eigen auto mee naar Berlijn, geen chauffeur, lopen naar zijn werk, kleine feestjes en recepties, enzovoort. Ja, en korte telegrammen, dat ook.
Verder wil hij vooral beleefd zijn tegen de Duitsers, geen bemoeienis hebben met de binnenlandse politiek en gewoon opkomen voor Amerikaanse belangen, zoals ervoor zorgen dat de herstelbetalingen en leningen met rente daarop betaald worden. Hier kan hij echt warm voor lopen!
De dochter is vooral een flirt, een politiek onbenul. Ze heeft talloze verhoudingen, ook met hoge fascisten, en vindt in het begin Duitsland een geweldig land, met veel energie en mooie mannen.
Dodd vindt ook dat er ‘een joods vraagstuk’ is, ook in Amerika, en vindt vooral dat de joden niet te veel lawaai moeten maken over de toestand in Duitsland, want dat stoort de verhouding en het politiek overleg enzovoort. Het ‘joodse vraagstuk’ is dat ze buitenproportioneel invloed hebben op cultuur en wetenschap. Tja, doe dan zelf beter je best in cultuur en wetenschap, denk ik bij dit soort verwijten.
In de loop van het jaar wordt hij langzaam kritischer over Duitsland, en zegt in zijn steeds heel beleefde bewoordingen wat hij vindt. Hij houdt ook een historisch ingevulde, maar politiek brisante redevoering, voor de goede verstaander. Hij wil niet naar NSDAP-bijeenkomsten, ook al zijn er veel mensen in de diplomatieke dienst die vinden dat hij dat wel moet doen.
Ondertussen blijft hij zeuren over de besteding van het geld in de ambassade. Hij lijkt dat het belangrijkste punt te vinden wat hij moet verbeteren.
De nacht van de lange messen doet hem zich definitief tegen het fascisme keren. Hij blijft na dat eerste jaar waar het boek zich toe beperkt nog een paar jaar ambassadeur, maar wordt in 1936 teruggehaald, na vier jaar. Het State Department zag allang niks meer in hem, maar uiteindelijk krijgt hij ook van Roosevelt geen steun meer. We mogen aannemen dat de oerige drie jaar van zijn ambtsperiode net zo verlopen als het eerste: zinigheid en vlijt eerst, beleefdheid goede tweede, en tot slot ook nog wat (beleefd en zuinig) antifascime.
Zijn jaren daarna in Amerika besteedt hij aan waarschuwen tegen het Duitse gevaar. Dat siert hem dan wel weer.
Hij was in kleine kring geliefd, daar voelde hij zich thuis, hij is geen netwerker, hij is gewoon niet geschikt voor dit werk. Maar hij vond zelf van wel.
De dochter is overigens ook teleurgesteld in haar Duitsers, ze heeft ook een verhouding met een Rus, de geheime dienst van de Sovjet Unie probeert haar steeds te strikken en dat lijkt ook gelukt te zijn, ze wordt dus in de 50-er jaren het land (de VS) uitgezet en keert daar ook nooit meer terug. Haar geliefde Boris schrijft haar nog een gedicteerde liefdesbrief, om te verhullen dat hij direct daarna vermoord wordt door de KGB (of welke lettercombinatie toen ook maar gold.)
Het doel van het boek was om via deze twee personen voelbaar te maken hoe de vestiging van het fascisme in Berlijn verliep. Gelukt? Nee. Er is wel iets van de beklemming die ontstaat weergegeven, de verhalen over Hitler c.s. die tussendoor langskomen zijn akelig genoeg, maar dat deze mensen zo naïef waren en bleven vond ik vooral irritant.