Bernard Schlink, Selbs Betrug. Zürich, 1992.
Dit boek is het tweede in de serie van drie over de bejaarde detective Selb, het eerste deel, Selbs Justiz, is hier al aan de orde geweest.
Selb heeft wel een bijzondere achtergrond, die in het eerste boek een grote rol speelde: hij was in de Naziperiode officier van justitie. Hij heeft gedaan wat zijn taak was. Na de oorlog is hij in het kader van de denazificatie ontslagen, net als veel van zijn collega’s. Na een tijdje kreeg ieder weer de kans om opnieuw in zijn oude functie hersteld te worden, maar Selb heeft bedankt voor de eer. Hij kon het gedraai en de leugens van zijn oud-collega’s over hun verleden niet verdragen en had geen zin er in mee te doen. Hij is op eigen wijze met zijn verleden bezig.
Het is geen heilig boontje geworden. Een heel gewone wat oudere man die zijn geld moet verdienen en zijn leven een beetje op de rails moet houden. In dit boek krijgt hij een opdracht, schriftelijk, met een eerste voorschot er in contanten bij, of hij een dochter waarvan de ouders heel lang niets gehoord hebben wil opsporen. Ze mag het niet merken. En contact met de opdrachtgever blijkt ook moeilijk. Heel wat gesoebat, opdracht weigeren, uitzoeken wie die opdrachtgever eigenlijk is en waarom, hij wordt natuurlijk inmiddels ook nieuwsgierig wat en wie hier achter zit.
We belanden in een psychiatrische kliniek waar ze net uit vertrokken is, met onbekende bestemming, de behandelend psychiater wordt dood gevonden, met een kogel in de borst en een geheimzinnige plattegrond in zijn tas. Selbs speurtocht leidt ons naar een geheim gehouden aanslag van anarchisten op een Amerikaanse legerbasis. Het meisje wordt inmiddels in dat verband ook gezocht door de politie, Selb vindt haar en helpt haar naar Italië ontsnappen. Onderweg gaan ze samen op bezoek bij een oude vriend van Selb, de professor die ook in het vorige boek een rol speelde en die in de oorlog chemicus was. Hij is het niet eens met Selbs actie om een door de politie gezocht persoon niet aan te geven. Er volgt een ‘debatje’, van het type dat het lezen van deze serie voldoende onderhoudend maakt: Selb zegt, dat in de oorlog die gehoorzaamheid van de Duitsers, dat altijd binnen de lijntjes willen kleuren, toch tot niks goeds geleid heeft. Daarop ontsteekt de oude chemicus in een vlammend betoog: hadden we maar binnen de lijntjes gekleurd! Hadden wetgevers en rechters zich maar bij handhaven van het recht gehouden; hadden dokters zich maar bij het genezen van patiënten gehouden! Selbs jonge metgezel vraagt hem naar de rol van chemici in de oorlog: wat was de kern van hún beroep waar ze zich aan hadden moeten houden? De oude man ziet de plaats van de chemicus in laboratoriumonderzoek, maar beseft ook dat hij zich niet helemaal in dat laboratorium kan begraven zonder zich ooit rekenschap te geven van de maatschappelijke toepassing van zijn onderzoek en daarmee van zijn persoonlijke maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dat heeft de oorlog hém geleerd
Selb blijft bij zijn lijn: hij laat het meisje gaan. Ook ontdekt hij dat de aanslag waarvoor zij gezocht wordt niet heeft plaatsgevonden op de plaats en tijd die genoemd wordt in de aanklacht en wie weet wel helemaal niet. Hij bedriegt de politie, de politie bedriegt het publiek, zijn opdrachtgever bedriegt hem, en uiteindelijk komt hij erachter hoe de dingen in elkaar zitten. In een uitruil met de politie houden ze allebei om hen moverende redenen hun bedrog in stand en komt er toch een tevredenstellende uitkomst van het onderzoek.
Er is nog een derde deel in deze serie, ik denk dat ik dat toch ook maar ga lezen. Detectives behoren niet tot mijn genre, maar deze vind ik in orde: wel een puzzel, geen onhoudbare spanning – dat is voor sterkere zielen – maar beslist voldoende om door te lezen en een prettige hoofdpersoon met zijn slechte en goede eigenschappen.