David Mitchell, Cloud Atlas. New York, 2004.
Dit boek was een wonderbaarlijke belevenis. Het vorige boek dat ik van hem las, was een historische roman, The thousand autumns of Jacob de Zoet, en dat volgde keurig een chronologische lijn. Ik vond het erg mooi, inhoudelijk gezien en qua schrijfstijl, dus nog maar een van die schrijver. Dit was een heel ander boek, met name wat de constructie betreft. Er worden eigenlijk zes verhalen naast elkaar verteld, waarbij er een soort spiegeleffect is: het eerste deel wordt vervolgd in het laatste deel, het tweede deel in het een na laatste deel en middenin zitten twee verhalen die in de toekomst spelen. Science fiction achtig, bijvoorbeeld over een kloon die geproduceerd is om te dienen en die zich wil bevrijden om mens te worden. Er zitten heel kleine verbindingen tussen de verhalen: de brieven waaruit een van de verhalen bestaat worden geschreven aan iemand die in een volgend verhaal veertig jaar later een belangrijke rol speelt; het scheepsjournaal dat geschreven wordt in het verhaal dat rond 1850 speelt wordt in een ander verhaal gevonden in een bibliotheek in België en te gelde gemaakt, zonder er verder in te kijken; dat soort losse verbindingen. Maar de samenhang moet je zelf construeren, de schrijver geeft weinig aanknopingspunten.
Als we naar de toekomstverhalen kijken, dan zien we weinig optimisme over wat de mensensoort op deze planeet te wachten staat. Ze zal door eigen toedoen te gronde gaan. Het scheepsjournaal uit 1850 ziet dit, in filosofische bespiegelingen, als serieuze mogelijkheid, dat kun je een aanknopingspunt noemen. Vergelijkbare aanknopingspunten: een thrillerachtige plot rond een kerncentrale en een SF-verhaal in een wereld die technisch hoogontwikkeld, maar waar vrijwel geen mensen meer leven, en die paar die er zijn, zijn op zoek naar een plek waar voor hen nog een toekomst is.
Ik heb het tot nu toe vooral over het verband tussen de onderdelen, maar laat ik daarnaast vooral noteren: ik heb elk van de verhalen met groot plezier gelezen. Het is altijd spannend en onderhoudend en tot nadenken stemmend. Mitchell lijkt voor veel genres een groot talent te hebben: historische roman, die hadden we al, thriller, SF, you name it en hij kan het. Het resultaat is een caleidoscopisch geheel van verhalen en stijlen en mensen dat ik niet gauw vergeten zal.