Marieke Lucas Rijneveld, De avond is ongemak. Atlas Contact, 2018
Het is een opvallend boek en net zo ongemakkelijk als de titel. De wereld van de hoofdpersoon is al niet gewoon vóór haar oudste broer verdrinkt, maar het gezin ontwricht daarna helemaal. De vader en moeder zijn radeloos en reddeloos. Het meisje is ook zonder dit ongeluk echt niet gewoon, haar denken verloopt in laagjes, schrijft ze ergens en dat is wel een treffende typering. Ze heeft een lief zusje op wie ze dol is en die tamelijk ‘gewoon’ gebleven is, zo lijkt het. Ze liggen vaak samen in bed. Ze heeft nog een oudere broer, en die is aan het puberen en wreed tegen dieren. De hoofdpersoon houdt haar ontlasting op, haar jas aan en ze plast in bed. Het zijn allemaal voor haar zeer noodzakelijke dingen. De wijze waarop haar vader haar haar ontlasting probeert kwijt te laten raken – met zeep, ik ken de procedure nog wel van vroeger, en weet niet eens meer of het met een van mijn broers en zussen of met mezelf gebeurd is – en de manier waarop zij ermee in de weer is, is zo ziekelijk als veel andere dingen ook. Zieke ouders, zieke kinderen. Het gereformeerde karakter van woorden en van de sfeer levert mooie taal op. De Nederlandse toetsenbordsoldaten vinden dit juist allemaal vreselijk. Nee, de tale Kanaäns is niet meer bekend en zeker niet geliefd bij de doorsnee Nederlander. Maar bij mij wel.
De logische dingen, als angst ook de ouders te verliezen en angst schuldig te zijn aan de dood van de broer, hem te missen, rond te stoeien met de zinnen, beelden en waarheden van de dominee en de bijbel, de ruwe vader, de afwezige moeder, het was allemaal om een of andere reden niet verrassend voor me, maar ik kon het taalgebruik waarderen.
Het einde is tot slot dan toch nog verrassend. En ongemakkelijk.