Philip Roth, American pastoral. London, 1997.
Een prachtig verteld en hartverscheurend verhaal van een jongeman Seymour, die alles in zich heeft om een beroemdheid en een sportheld te worden, maar in plaats daarvan het handschoenbedrijf van zijn vader overneemt. Hij trouwt met de Miss New Jersey die geen schoonheidskoningin wilde zijn, maar een beurs moest verdienen voor haar broertje en het op deze wijze deed. In plaats van alles wat zou kunnen gezien hun talenten en eigenschappen leven ze hun eigen Amerikaanse droom, in een stervend Amerikaans dorp, met een door hard werken en veel ambachtelijkheid groot geworden bedrijf, hij een joodse jongen zonder geloof, zij van Iers-katholieke komaf. Samen krijgen ze één dochter, waarom niet meer kinderen is onduidelijk. De dochter staat centraal in het leven van de vader, en de vader staat centraal in het boek. Hij wil maar één ding: vrede en geluk, liefde en handschoenen, voldoend aan de verwachtingen van zijn vader en moeder, zijn vrouw en dochter, zijn werknemers en klanten, een gewoon Amerikaans leven, dát maakt hem gelukkig.
Maar. Er gaat een bom af in dit leven. De dorpswinkel annex postkantoor wordt opgeblazen door een bom, de plaatselijke dokter die toevallig toen zijn brief postte komt om, de dan zestienjarige dochter is de hoofdverdachte en ze wordt niet meer gezien. Ze was fel tegen de oorlog in Vietnam, dat waren er wel meer toen, het speelt zich allemaal in de 60-er jaren af, maar zij, waarschijnlijk zij, laat een bom ontploffen om haar standpunt te onderstrepen.
Vanaf dat moment ontbindt de Amerikaanse droom van Seymour zich. Er vallen steeds meer gaten in. Hij koestert de gedachte dat zij het misschien wel niet geweest is, hij troost zijn vrouw die ziek van ellende psychiatrische kliniek in en uit gaat, hij probeert in het dorp te doen alsof er niets gebeurd is, hij gaat bij de weduwe van de dokter op bezoek om zijn medeleven te betuigen, hij probeert ondanks de smet op zijn leven en pijn die het verlies van zijn dochter voor hem betekent toch zijn droom voort te zetten en te doen alsof alles in orde is.
Tot slot. Hij vindt zijn dochter terug, ze heeft het gedaan, ze heeft er geen spijt van, ze heeft het nog vaker gedaan, er zijn meer doden gevallen, zij heeft zich geheel van de samenleving afgekeerd en hongert zichzelf sektarisch geïnspireerd uit. Zijn vrouw blijkt vreemd te gaan met een goede vriend, en hijzelf, zo ontdekken wij opeens, had in de ellende na de bomaanslag ook een buitenechtelijke relatie. De Amerikaanse pastorale die hij hardnekkig probeert te vullen met alledaags geluk, blijkt een schijnwereld van mensen die niet weten wat ze doen en waarom, hijzelf incluis.
Aan het eind van het boek zit de lezer met de brokken. Zo verging het mij. Ik kijk weer even terug naar het begin van het boek, waarin de verteller een toevallige ontmoeting heeft met deze Seymour, op latere leeftijd beiden, en tot zijn verbazing kent deze sportheld uit zijn jongensdromen en oudere broer van een vriend van hem, hem nog terug. Hij is dan met zijn zoontje bij een sportwedstrijd. Dit deel van het leven van Seymour, wat dus ná die brokken waar ik het over had zich moeten hebben afgespeeld, daarover gaat het boek helemaal niet. Tien jaar na deze toevallige ontmoeting schrijft Seymour hem een brief en vraagt hem een eerbetoon aan zijn net gestorven vader te schrijven. Het lukt hem zelf niet goed, misschien kan de beroepsschrijver het beter. Seymour verwijst in het gesprek in vage termen naar de grote schokken en tegenslagen die zijn vader te verdragen heeft gekregen, maar in de loop van het gesprek haakt hij feitelijk af en babbelt alleen nog maar wat over huiselijke aangelegenheden en lotgevallen van hem en zijn drie zonen. De verteller vindt deze ontmoeting dodelijk saai en de man die hij als kind zo vereerde ook. ‘Er ligt iets op hem, wat hem tot stilstand heeft gebracht. Iets heeft hem tot een menselijke platitude gemaakt. [….] Deze man is de belichaming van niets.’ Om vervolgens vast te stellen: ‘ik had ongelijk. Me nooit meer in mijn leven zó in iemand vergist.’ En dan volgt het eigenlijke verhaal over Seymour en als we met de brokken zitten , aan het eind, wordt hier verder niet meer op teruggekomen. Het verhaal wordt niet rondgemaakt. En dat past wel.
Ach, wat schrijft hij mooi, die Roth. De psychologische typeringen, van stemmingen, karakters, de dialogen, de geweldige en geweldig amusante onderhandelingen bijvoorbeeld tussen de beoogde katholieke bruid en de joodse vader over de godsdienstige opvoeding van eventuele kinderen, de gesprekken tussen vader en dochter over van alles en nog wat, zijn grote plezier in dit meisje en zijn trots op haar intelligentie en eigenwijsheid, de gretigheid waarmee hij het iedereen naar de zin wil maken en het uiteindelijk met lege handen staan, ik heb het met aandacht en mededogen gelezen.
Het boek schijnt het eerste deel van een trilogie te zijn. U begrijpt wat er met de andere delen zal gebeuren: ze moeten nog even wachten, men moet ook van lekkere dingen niet teveel achter elkaar eten, maar het gaat uiteindelijk wel op.
1 gedachte over “Een Amerikaanse pastorale”