Annejet van der Zijl, Leon & Juliette. Een liefdesgeschiedenis. Uitgeverij Querido, Boekenweek 2020.
Annejet van der Zijl staat bekend om haar levendige, historisch doorwrochte en interessante levensgeschiedenissen. De aanleiding voor dit boek was een verhaal van de werkgroep Oud-Monster over het huis Geerbron en zijn bewoners. Het enige wat er van huize Geerbron over is het grafmonument. Ze besloot het verhaal dat eraan vast zat uit te gaan zoeken en dat heeft tot dit boek geleid. Zoals ze aan het eind zelf ook nog vertelt: het was niet makkelijk. De sporen waren goeddeels uitgewist. Deels gebeurde dit door het vergaan van de tijd, maar in dit geval ook omdat hun bestaan zich noodgedwongen grotendeels in het verborgene afspeelde.
Het is 200 jaar geleden en in Rotterdam scheept een zekere Leon Herckenrath zich in naar de overkant van de grote plas. Hij is dan 18 jaar. Het enige wat hij heeft is een adres van een pastoor van de kerk in Charles stond die ook bedoeld was voor Hollandse geloofsgenoten. Via deze pastoor wordt een gastadres gevonden bij het Franse Koopman annex plantagebezitter.
Hij is er nog niet zo lang of hij wordt ernstig ziek. De gele koorts heeft hem te pakken. Lang niet iedereen overleeft dat, maar mede door de toegewijde zorgen van de jonge slavin Juliette behoort Leon tot de gelukkigen die weer beter werden. Een jaar later is hij al in staat om tegen een ferm bedrag het meisje te kopen, waarop hij haar onmiddellijk vrijlaat. Hij doet dat op een moment dat al aangekondigd is dat vrijlaten illegaal wordt. Na de slavenopstand op Haïti zit er bij de bewoners van Charleston de schrik er goed in. Het brengt hen niet op het idee de slavernij te heroverwegen of het regime te verzachten, integendeel, de repressie van de zwarten, de wreedheden en gruweldaden, ze nemen alleen maar toe.
De rest van de geschiedenis is het bijzondere verhaal van een gelukkig huwelijk dat er niet mag zijn. Hij leeft zijn leven als succesvol zakenman, zij is voor het oog zijn slavin, maar in werkelijkheid zijn teerbeminde echtgenote. Ongeveer elk jaar wordt er een kind geboren. Het is mij een raadsel hoe ze dit allemaal verstopt weten te houden maar het lukt.
En dan begint de overtocht. Kind na kind wordt via vertrouwelingen in het ruim van een schip naar Monster gebracht en door Leons moeder in huis opgenomen. Als laatste komt Juliette met de jongste baby. Het mag ook een wonder heten dat al deze overtochten gelukt zijn. Leon zet zijn carrière als koopman in de Verenigde Staten voort en reist veel heen-en-weer tussen Monster en Charleston. Aan de reeks kinderen komt ook nog geen eind, maar tot hun verdriet sterven er ook een paar. In de eerste helft van de 19e eeuw kan dat echt geen wonder zijn. Het huis Geerbron is een grote villa waar iedereen in past en waar Juliette de dame kan zijn die ze in haar hart altijd al was. Ze wordt uiteindelijk ook nog de vrouw van de burgemeester, wanneer Leon zijn domicilie vooral in Monster kiest.
Kort vertelt de schrijfster nog hoe de kinderen terechtkomen, met wie ze trouwen en uiteindelijk hoe en wanneer eerst Juliette, dan Leon sterven. De grafkelder waarin iedereen wordt bijgezet had Leon al lang laten bouwen.
Het is een roerend verhaal van een liefde die tegen de klippen op toch weet te overleven. Van der Zijl denkt dat Juliette zo weinig slachtoffer van racisme is omdat er nog zo weinig zwarte mensen in Nederland waren. Ik denk dat ze daar echt een punt heeft.
Ze heeft van het weinige materiaal dat ze had zoveel mogelijk gemaakt. Wat het vooral blijkt te zijn is het verhaal over de context van slavernij, de context van de eerste helft 19e eeuw en de documenten van geboorte, huwelijk en sterven zoals zij ze nog heeft kunnen vinden. Met name het volledig ontbreken van egodocumenten maken het uiteindelijk toch een dun verhaal. Niet qua gebeurtenissen, maar qua rijkdom van de persoonlijke schetsen. Dat vond ik jammer, en als ze nog van plan is er een boek over te schrijven zoals in het nawoord aankondigt, dan zou dat echt anders moeten. Anders zou ik haar aanraden een historische roman te schrijven. Dan heeft ze vrijheden die ze als historica niet heeft en kan ze haar inlevingsvermogen veel mooier etaleren. Ik zou er naar uitzien.