Emunia Elon, If you awaken love. 2012
De schrijfster had me zeer voor haar ingenomen met haar ‘Sonja’s zoon’, een van de mooiste boeken die ik ooit las. Het onderwerp van dit boek trok me niet, ik heb het lang laten liggen. Nu heb ik het dan toch gelezen en ik was er ambivalent over tijdens het lezen. Op het eind was ik dan toch wel weer tevreden, maar het heeft me moeite gekost.
Het gaat over een vrouw die als vanzelfsprekend ervan uitgaat dat ze met de jongen met wie ze opgroeit zal trouwen, ze houdt van hem, hij is haar leven en bestemming. Ze zijn als pubers zeer religieus en zionistisch, hij stelt het huwelijk steeds uit en zij begrijpt maar niet waarom, en als hij haar dan eindelijk na zijn diensttijd ten huwelijk vraagt, en hij is inmiddels zeer religieus en orthodox Talmoedisch geleerd, en zij op haar wijze ook, dan vraagt hij toestemming en zegen van de orthodoxe rabbi aan wiens oordeel zij het meeste hechten. Die zegen komt niet en de jongeman maakt het uit. Zij gaat verslagen weg, gaat een seculier leven leiden, hij trouwt al vrij snel met een vriendin van haar, hoort ze van haar moeder. Zijzelf trouwt met een vriend van hem, en krijgt een kind met hem, maar omdat ze ‘eigenlijk’ niet van hem houdt scheidt ze onmiddellijk na de geboorte.
Ze brengt haar dochter seculier groot, en leidt zelf een uiterlijk succesvol, maar innerlijk verloren leven, want ‘eigenlijk’ houdt ze nog steeds van Yair en heeft haar leven geen zin nu ze hem niet gekregen heeft.
Dan gaat haar dochter natuurlijk heel religieus worden, ook bij de settlers horen, vinden dat het land ‘eigenlijk’ van hen is en dat met de Palestijnen geen vrede mogelijk is. Ze gaat zich verloven met, jawel, de zoon van de man van wie onze hoofdpersoon nog altijd houdt.
De ontknoping zit hem eigenlijk in dat weekend, dat zij naar het setllement gaat waar haar Yair en zijn vrouw een groot gezin hebben, hij is de rabbi aldaar, en pas daar wordt ook aan de kinderen duidelijk wat hun respectieve ouders met elkaar gehad hebben.
De discussie over of dit land ‘eigenlijk’ van hen is, of er een reële vrede mogelijk is, loopt feitelijk parallel met de vraag die in het hele boek de rode draad lijkt: wat is liefde ‘eigenlijk’? Als Yair en hoofdpersoon ’s nachts op een bankje praten vertelt hij dat hij niet wilde trouwen, omdat zij niet van hem hield. Hij was voor haar een abstractie, dacht hij, ze was afhankelijk van hem, maar dat is geen liefde. Terwijl hij ontzettend veel van haar hield, helemaal had geprobeerd zich te vormen naar haar ideaal en het was eigenlijk nooit goed genoeg. Hij wist al van te voren wat de rabbi zou zeggen en hij heeft ‘eigenlijk’ nooit van zijn vrouw gehouden, maar is eigenlijk altijd van háár blijven houden.
Zij begint zich af te vragen of hij misschien gelijk heeft, en zij 21 jaar lang een niet-echte liefde gedroomd, en een niet-echte afwijzing heeft beleefd. In haar familiegeschiedenis zijn er meer echte liefdes die geen huwelijk worden en onechte liefdes die een heel leven vullen. Ook de vrouw van Yair vertelt haar dat ze ‘eigenlijk’ niet eens van Yair hield, maar hem gewoon wilde hebben omdat haar vader wilde dat ze een Torah-geleerde zou trouwen.
In het huis waar ze dit weekend logeert ziet ze een leven zoals ze het eigenlijk zou willen hebben gehad, met veel kinderen, en dieren, en rommel en speelgoed en tekeningen overal, en een boek met daarin een geeltje waarin een uiterst liefdevolle uitwisseling tussen de echtgenoten opgekrabbeld staat. Echte liefde is concreet. En ze vraagt zich ook af of al dit ‘eigenlijk’ wel of niet liefhebben wel de waarheid is. Misschien houdt Yair eigenlijk best van zijn vrouw en zijn vrouw van hem en hield zij wel van de vader van Maya en heeft ze al die tijd in abstracties geleefd.
De Oslo-akkoorden, de discussies in Israël daarover en Rabin die een redevoering houdt, in de verte horen we schoten, daarmee sluit het boek af. De lezer realiseert zich dat het de moord op Rabin is. Ze hebben het in hun gesprekken over de dreiging hiervan gehad en beseffen dat, als dat zal gebeuren vanuit orthodoxe hoek, het land nooit meer een eenheid zal worden.
Ze schreef dit boek in 2012. Nu heerst de absolute oorlog tegen de Palestijnen in de Gazastrook, uitgedaagd door de terroristische invasie van Hamas in Israël. Daar zal geen vrede komen.