James Baldwin, Go tell in on the mountain. New York, 1954
Dit is het eerste boek dat Baldwin schreef en tevens het eerste boek dat ik van hem las. Zijn naam wordt deze dagen vaak genoemd, als het over de achtergrond en inspiratie van de opleving van de antiracismebeweging in de VS gaat en het is dus tijd om hier maar eens naar te kijken. Ik wil dan altijd graag bij het eerste boek beginnen, ik weet niet of dat een verstandige strategie is, maar ik deed het.
Voor mij heeft het boek twee kanten. Aan de ene kant de beschrijving van de diepreligieuze belevingen van de verschillende personen in het boek, of juist de afwijzing van de religie waar ze in zitten door andere personen. Met name het laatste hoofdstuk, waar de ‘hoofdpersoon’ (ik zet het tussen aanhalingstekens, omdat het niet de persoon is waar is het het meest over gaat) zijn geloof vindt, in een extatische beleving in een bijeenkomst van zijn kerkgemeenschap, is in verhouding erg lang en voor mij volstrekt onbegrijpelijk of in ieder geval niet mee te beleven.
Maar het boek heeft ook een andere kant: een zwarte familie, in het zuiden van de States, met een vader Gabriel die prediker is in een kleine hechte religieuze gemeenschap, die na het overlijden van zijn eerste vrouw een tweede trouwt, met een zoon die hij belooft als de zijne te zullen grootbrengen. Deze zoon is de centrale figuur in het boek: John, veertien jaar, ‘verliefd’ (weet hij veel) op Elisha, die ook in de religieuze gemeenschap van zijn stiefvader Gabriel actief is.
Veel in het boek gaat over het leven van een zwarte familie die leeft in de vanzelfsprekende omgeving van allesoverheersend racisme. Aan de levensgeschiedenis van Johns moeder wordt veel aandacht besteed, racisme speelt daarin een grote rol, ook bij de dood van de vader van John.‘Naar het noorden gaan’ zoals Johns moeder deed is nog – net als in de tijd van de slavernij – naar een wereld gaan waar zwart zijn iets meer rechten geeft dan in het zuiden. Als het stel waar John uit voortkomt in New York leeft, gaan ze naar een museum. Ze vraagt verbaasd of hij wel zeker weet dat zwarten daar mogen komen. Ze gaat er van uit van niet. Als hij gearresteerd wordt, is het omdat de politie hem in de buurt van een paar winkeldieven aantreft en hem dus ook voor winkeldief aanziet, hem vervolgens mishandelt en beledigt omdat hij zwart is. Hij kan zeggen wat hij wil, maar hij is voor de politie net als alle andere niggers natuurlijk wel een winkeldief. Na zijn vrijlating is hij zo getraumatiseerd, dat hij zelfmoord pleegt.
Dat zwarte mensen nederig werk doen, is ook vanzelfsprekend. Het hele zwarte leven in een racistische maatschappij wordt in dit boek geschetst als vanzelfsprekend, zonder zijn akeligheid te verliezen. Het wordt gewoon van binnenuit verteld. Dat is knap gedaan van Baldwin.
Ik ben wel benieuwd naar later werk.