Overwegingen en afweging.
Corona wordt door critici van het beleid graag vergeleken met een griep. Het is toch eigenlijk gewoon een (zware) griep, daar ga je toch niet de hele maatschappij voor platleggen? En als het om sterftecijfers gaat: het zijn vooral ouderen die sterven, en dat zijn er dan wel meer dan bij een gewone griepgolf, maar zeker waar het om bewoners van verpleeghuizen gaat: daar gaan weinig levensjaren verloren, jammer, maar niet jammer genoeg om een hele maatschappij plat te leggen en met name jongeren te treffen in hun leefwereld.
Ik krijg steeds meer begrip voor dit beeld, en dat komt voort uit het feit dat de werkelijkheid er – anders dan toen dit rondgebazuind werd – steeds meer op gaat lijken, door de voortgang van de vaccinaties. ‘Groepsimmuniteit’ heeft van meet af aan een rol gespeeld in de discussies, de epidemiologen verwachtten die groepsimmuniteit vooral van de vaccinaties, de criticasters van de lockdown wilden die door de rondgang van het virus op natuurlijke wijze laten ontstaan. De regering of het RIVM heeft eigenlijk niet gekozen, ze hebben twee indicatoren gebruikt als richtlijnen voor het beleid: de zorg sparen, althans zorgen dat er nog een minimum aan ruimtemarge bleef en mensen niet voor de poort hoefden te wachten op een bed, of dood zouden gaan omdat de IC-bedden vol lagen. Tweede indicator: zo weinig mogelijk oversterfte. Ik zou ook kunnen zeggen: zo weinig mogelijk sterfgevallen, maar dat blijkt lastig, omdat het niet altijd duidelijk is of iemand met of door corona doodgaat. Oversterfte geeft een goede indicatie van de ernst van de pandemie.
Toen de eerste lockdowns afgekondigd werden, was iedereen erg geschrokken van de manier waarop het virus in Brabant huishield, wat er gebeurt als je niks doet, of juist carnaval viert, en ondertussen het virus zijn gang laat gaan. De plaatselijke concentratie van sterfgevallen heeft op dorpen in het zuiden behoorlijk ontwrichtend gewerkt, niemand wilde dat elders ook hebben, en was zeer bereid om daarvoor vergaande maatregelen te dragen en na te leven.
Er zijn inmiddels een paar dingen duidelijk geworden en we moeten goed beseffen, dat dit in het begin nog niet duidelijk was. Er was geen behandeling en ook nog geen idee hoe de ziekte zich eigenlijk ontwikkelde. Dat is inmiddels anders. De voorkeur van het virus voor oude mensen is steeds pregnanter zichtbaar geworden, in ieder geval wat het sterven aangaat. Maar de gevolgen voor jongere mensen worden ook duidelijker: ‘long COVID’ is inmiddels een begrip, sommigen blijven langdurig invalide, arbeidsongeschikt, te moe om te praten en het lijkt erop dat niet iedereen hiervan zal herstellen. 80.000 mensen ‘lopen’ nu bij de fysiotherapeut, ik weet niet hoeveel daarvan werkende mensen zijn, maar de economische schade lijkt me niet klein. En dit is dus het beeld terwijl er strenge contactbeperkingen zijn. Je kunt uittekenen wat er gebeurd zou zijn als er géén maatregelen genomen waren. Er zijn plaatsen, niet in Nederland, maar wel in de VS en in Brazilië bijvoorbeeld, waar te zien is wat er gebeurt als je niks doet. Maar echt goed weten we dat niet, omdat ze in de regio’s waar ze niks willen doen, ook geen betrouwbare cijfers willen geven. Ook daar zal de schade achteraf vastgesteld kunnen worden aan de oversterfte, en dat die groot is, is in de VS al duidelijk. Maar als je ziet dat hier bij verruiming van de contactmogelijkheden ook de ziekenhuisopnames en de IC opnames weer toenemen, dan kun je veilig concluderen, dat de doelstellingen zonder die maatregelen zeker niet gehaald zouden zijn.
Maar inmiddels. De cijfers zijn aan het dalen, de vaccinatiegraad is aan het stijgen. Zoals er eerder haarden van besmetting waren, zo ontstaan er nu haarden van immuniteit. Gevaccineerden + mensen die ziek geweest zijn, of in ieder geval besmet geweest zijn, dat wordt een steeds groeiende groep. Het lijkt me tijd om die groep meer ruimte te geven.
Dat zou mogelijk zijn als er voldoende betrouwbare en gratis sneltesten waren. Maar het lijkt alsof iedereen die erover gaat steeds verrast wordt door de eisen van de volgende fase. Dat er een fase zou zijn van deels gevaccineerden, deels niet-gevaccineerden, en dat dit grote druk zou uitoefenen om in ieder geval voor de niet-kwetsbaren meer ruimte te scheppen en de economie weer op gang te helpen, het is voorspelbaar. Zodra het eerste vaccin in zicht was hadden ze dit kunnen bedenken en kunnen werken aan een testmaatschappij, zeker als overgangsfase. Als je vaak een sneltest ondergaat is het niet zo erg dat de betrouwbaarheid niet heel hoog is. De volgende test, die je de volgende dag krijgt, kan dit corrigeren. Een paar besmettingen zijn goed na te trekken en te isoleren, dus die risico’s kun je nemen. De prijs van elk risico op ziek worden voorkomen is maatschappelijk gesproken te hoog. Economisch en vooral psychologisch, voor jonge mensen. Ik heb als samenwonende bejaarde nergens last van, maar als ik mezelf in mijn twintigste levensjaar denk, of in mijn tiende, dan was het een heel lang jaar geweest. En dan was ik er anders uitgekomen dan ik erin ging. Ik kan me er niet goed een voorstelling van maken, maar wat we horen van jonge mensen en wat we zien aan leerachterstanden met name bij jonge kinderen, dat vind ik wel heel ernstig.
Het zijn lastige afwegingen, omdat je een epidemie met voor sommige mensen fatale gevolgen en voor de hele zorg een enorme belasting, niet aan kunt pakken met maatregelen die vooral vanuit de belangen van individuen denken. Het gaat steeds om het doorbreken van ketens van besmettingen. Er zou , vanuit de kinderen gezien, geen reden geweest zijn om de scholen te sluiten. Maar vanuit de wetten van de epidemie was dat wel logisch. En als we aan die wetten geen aandacht hadden besteed, dan zouden er veel ouders arbeidsongeschikt geworden zijn, daar zouden ook veel leraren onder zijn, het onderwijs zou zeker ontwricht zijn. Er zouden heel wat ouders en leraren overleden zijn. Eendimensionale logica tussen feiten en maatregelen bestaat niet, he is altijd een kwestie van afwegen. En, niet te vergeten, uitleggen wat de overwegingen waren om tot een bepaalde keuze te komen. Dat laten zij die boven ons gesteld zijn vaak weg, of doen in het in platitudes om kritiek te voorkomen.
In de overgangsfase tussen een rondrazende pandemie en een gevaccineerde bevolking vind ik een testmaatschappij een logische tussenstap: veel meer opendoen en mogelijk maken, en testen ontwikkelen die makkelijk tot het dagelijks ritueel kunnen gaan behoren. Voor zover ik het nu kan overzien zou ook het inenten van kinderen een logisch deel van de vaccinatiecampagne zijn, niet omdat ze zelf zo ziek worden, maar omdat ze wel een belangrijke rol in de keten van overdracht spelen. Minder sterk dan andere leeftijdsgroepen, maar epidemiologisch gezien beslist niet te verwaarlozen. Intussen zal naar alle waarschijnlijkheid het virus doormuteren, richting besmettelijker maar minder dodelijk of schade toebrengend. Het gaat meer op een stevige griep lijken. Daar worden kwetsbare personen ook jaarlijks voor ingeënt, en dit vaccin kan vast in de cocktail worden opgenomen.
Echter. De vaccinatiebereidheid is niet 100%, niet 90% en ook de schatting van 80% lijkt te optimistisch. De mate van groepsimmuniteit kan onder verschillende bevolkingsgroepen gaan verschillen. De sterk achterblijvende opkomst van migranten bij de vaccinaties geven er al een voorproefje van. Er zullen dus ook infectiehaarden blijven ontstaan. De vraag waar ik mee zit is hoe we als maatschappij met deze toestand om moeten gaan. De anderhalve meter aanhouden, moet dat ons voorland zijn? Een overheid die in de positie blijft om steeds maar te regelen met hoeveel mensen we waar en wanneer samen mogen komen? De ‘immuungecompromiteerden’ gewoon maar aan hun lot overlaten? Toch maar een vaccinatieplicht, met een enigszins ontmoedigende barrière voor gewetensbezwaarden?
Als ik aan het afwegen sla, dan kom ik op die laatste optie uit. Ik vind het moeilijk te overzien of zo’n plicht het verzet zal verhevigen of uiteindelijk verzwakken omdat het toch niks om het lijf blijkt te hebben. Maar wie het niet probeert, laat zich teveel gijzelen door openlijk liegende, op sensatie beluste toetsenbordridders en de schapen die bereid zijn op basis hiervan geweld te gaan gebruiken.