Hoop en teleurstelling: zwarte slaven en de Amerikaanse revolutie

Simon Schama, Rough crossings. The Slaves, the British, and the American Revolution. New York, 2006

Het boek bestaat uit twee delen. Het eerste deel gaat over de strijd in Amerika, de onafhankelijkheidsoorlog met Engeland, en de rol die de slaven daarin speelden. De Engelsen beloofden hun vrijheid als ze hun kant kozen, en dat deden ze massaal. Schama’s stelling is dat de keuzes die de slaven maakten een rol speelden in de ontwikkeling van deze strijd, en dat dit tot nu toe niet is meegenomen in het historisch beeld van die oorlog. Ook de machinaties van settlers én van Engelsen om de slaven aan hun kant te krijgen speelden in de wederzijdse strategieën een rol. En het is, als het door Schama verteld wordt, altijd een boeiend verhaal.

Het tweede deel gaat over de poging van een groep ex-slaven om in Afrika opnieuw te beginnen. Ook na déze oversteek zijn ze, net als in de VS, object van veel minachting en bedrog en niet ingeloste beloftes. Ik heb vaak bij het boek, zowel bij deel 1 als bij deel 2, half zitten janken omdat ik de vernedering die steeds hun deel is, wegens hun zwarte huid, het permanente racisme, slecht kon verdragen. Ik vond daarbij ook de leider van die retour-expeditie, een jongeman die feitelijk alleen wegens zijn zee-ervaring als marineman deze leidersrol kreeg, broer van een fervente abolitionist in Engeland, roerend, in zijn principiële niet-racisme. Ras of huidskleur is bij hem gewoon geen thema. De vanzelfsprekendheid waarmee hij zwarten als mensen zag is in zijn context opvallend. En dat ik deze zin opschrijf doet me zelf haast zeer.

Het is een mislukt experiment daar in Afrika, de Engelse kolonisatoren hebben het overgenomen en het zelfbeheer van de Afrikanen weer om zeep geholpen. Aan het eind van het boek is de stemming van de lezer bepaald niet vrolijker dan aan het begin. Maar de stelling, vooral van belang voor deel 1, dat de slavernijkwestie een veel belangrijker rol heeft gespeeld in de onafhankelijkheidsoorlog dan tot nu toe beschreven lijkt me voor de geschiedwetenschap wel van belang, en de oorsprong van het witte abolitionisme is ook een studie waard. Het was toch vooral christelijk geïnspireerd, zo lijkt het. Maar ik weet niet zeker of dit zo is. Als dit idee standhoudt bij nader lezen, zou het goed zijn om dit de huidige christelijke racisten in de VS eens voor te houden. Gelukkig zijn er ook  daar andere posities, dat troost.